Friuli-Wenecja Julijska (wł. Friuli-Venezia Giulia) – region położony w północno-wschodniej części Włoch, rozciągający się od Alp aż po Adriatyk. Graniczy z Austrią, Słowenią i swoją włoską kuzynką – Wenecją Euganejską.
Nazwę zaczerpnął od osiedla rzymskiego Forum Iulii, które dziś nazywa się Cividale del Friuli. Stanowi jeden z pięciu regionów autonomicznych Włoch. Posiada dwa języki urzędowe – włoski i friulski, gdyż znaczną część mieszkańców stanowią Friulowie.
Pomimo swoich niewielkich terytorialnie rozmiarów, został ogromnie obdarowany przez naturę. Występują w nim góry, porośnięte świerkowymi lasami, przejrzyste jeziora i malownicze niziny, a do tego morze z niezwykłą laguną; długie, piaszczyste plaże, jak i skaliste wybrzeże. Górzysta część północna jest bardziej alpejska, zaś obszar na południe od gór to tereny, w których istnieje jeszcze stara chłopska kultura Friuli.
Różnorodność krajobrazów odpowiada bogactwu dziedzictwa kultury, scharakteryzowanemu przez skomplikowaną historię tej ziemi i wpływ zamieszkujących ją narodowości. Od wieków przenikały się tu wpływy śródziemnomorskie oraz środkowo-europejskie – austriacko-węgierskie, a także bałkańskie. Friuli-Wenecja Julijska łączy w sobie wiele tradycji, przez co nazywana jest „ziemią kontrastów”.
Region składa się z czterech prowincji: Triest (stolica regionu), Udine, Pordenone, Gorycja.
Triest – stolica regionu. Miejsce, w którym zaczyna, bądź kończy się Śródziemnomorze. To największy port kawowy Morza Śródziemnego, dlatego też spacer po tym mieście otulony będzie aromatem świeżo palonej kawy. Mieszkańcy kawę traktują bardzo poważne, dlatego też właśnie w Treście powstał uniwersytet tej Pannie poświęcony – Universita’ del Caffe. Właśnie z Triestu pochodzi znana kawowa marka Illy. Miasto urzeka niezwykłą architekturą, przypominającą tą w Wiedniu, czy w Budapeszcie. Centrum Triestu stanowi plac Piazza dell’Unita d’Italia , na którym (stojąc plecami do XIX-wiecznego Palazzo Comunale) widzimy przed sobą nadmorskie wybrzeże. Ciągnące się wzdłuż Canal Grande neoklasyczne budynki (w tym okazały kościół Sant’Antonio Nuovo) oraz pozostałe zabytki ujawniają nam urok tego miasta i świadectwa jego przeszłości. W Trieście przez wiele lat żył i tworzył znany pisarz James Joyce, którego pomnik odnajdziemy przy jednym z mostów! O dalsze wskazówki pytajmy mieszkańców.
Udine – miasto, w którym wyraźnie zarysowała się tradycja friulijska, silnie widoczna w niezwykłej architekturze, pełnej łuków i arkad. Niezależnie z której strony wjeżdżamy do miasta, koniecznie powinnismy zobaczyć dawną bramę wjazdową – Porta Aquileia oraz znajdujący się niedaleko XVI-wieczny kościół Chiesa della Beata Vergine del Carmine. Obok ulic, a także pod nimi biegną Rouge -niewielkie kanały, odprowadzone od rzek Torre i Cormor. Głównym placem miasta jest Piazza Libertà – Plac Wolności, jego świetność sięga czasów Republiki Weneckiej. Wznosi się na nim Ratusz, naprzeciw którego pracowita Torre dell’Orologio (wieża zegarowa) nieustannie odmierza uciekający nam czas. Ten spędzony w Udine z pewnością okaże się niezapomnianym. Rozglądajmy się uważnie, by nie przegapić Trattorii All Allegria, do której warto wstąpić na pyszne gnocchi w maśle! W sercu Udine wznosi się zwieńczone zamkiem wzgórze, które według legendy powstało z usypanych hełmów żołnierzy Attyli, by ich wódź mógł obserwować płonącą Akwileę. Na miłośników sztuki czekają Freski Giambattista Tiepolo w Gallerie del Tiepolo.
Pordenone – to jedno z trzech największych miast regionu i najbardziej wysunięte na zachód. Niezwykle dobrze rozwinął się tu przemysł włókienniczy i ceramika, dlatego też spacerując po mieście warto rozejrzeć się za sklepikami, stanowiącymi niejako mini-galerie. Będąc na miejscu zajrzyjmy także do lokalnego baru, by spróbować sera Asino w duecie z lampką aromatycznego wina. Miłośnicy dobrej lektury, niech przybędą tu konieczne we wrześniu, gdyż właśnie wtedy odbywają się tu znane targi książki – Pordenonelegge. Jeżeli jednak spóźnimy się nieco i z naszym przyjazdem kalendarzowe kartki powita już październik, sprawdźmy program Festiwalu Kina Niemego – Le giornate del Cinema Muto, mającego niezwykle ciekawe filmowe propozycje.
Gorycja – miasto położone na granicy włosko-słoweńskiej, co widocznie wpłynęło na jego tożsamość. Najprawdopodobniej nazwa miasta pochodzi od słoweńskiego słowa gorica, czyli wzgórze. Aż do roku 2004 na placu Piazza Transalpina wznosił się mur, dzielący miasto na część włoską (Gorizia) oraz słoweńską (Nova Goriza). Dziś możemy zobaczyć jego pozostałości. Podążając śladami historii tego miasta warto skierować się do Dzielnicy Zamkowej, gdzie w dawnych zamkach maja siedzibę muzea. Na naszą wizytę zasługuje także barokowa katedra poświęcona patronom miasta – św. św. Hilariuszowi i Tycjanowi. Gorycja to nie tylko zabytki architektury – miejscowość ta toczona jest licznymi winnicami, dlatego też popołudniową porą oddalmy się nieco od centrum i pozwólmy się zaprosić na degustację!
Friuli-Wenecja Julijska – kraina, w której za sprawą panującego mikroklimatu zawsze świeci słońce! Przyroda postawiła na jej ziemiach niezwykłe pomniki. W krystalicznych wodach jezior, swe oblicza odbijają ośnieżone szczyty, u stóp których rozciągają się bujne doliny. Dolomity, Alpy Karnickie, czy Kras (płaskowyż zbudowany ze skał wapiennych) – z pewnością staną się miejscem idealnym, dla osób uprawiających sporty zimowe, a także miłośników wspinaczki i pieszych wędrówek.
Friuli-Wenecja Julijska to także raj dla smakoszy. Jej kuchnia stanowi połączenie trzech wpływów kulinarnych: austrowęgierskiego, weneckiego i słowiańskiego . Wytwarza się tu wina lokalne, jak słynne friulano ( wcześniej znane, jako Tocai) czy Ribola Gialla oraz liczne gatunki win z całego świata. Lekkie białe, aromatyczne czerwone czy też nieco cierpkie wino owocowe – wybierzmy sami! Podążając „trasami smaku” przebiegającymi w całym regionie, możemy poznać różnorodność krajobrazów i środowisk. Spacerując pomiędzy winnicami i lokalnymi gospodarstwami, mamy szansę spróbowania tutejszych produktów, w tym słynnego prosciutto di San Daniele, sera Montasio czy orzeźwiającego Prosecco.
Dni Średniowiecza w Valvasone
Jaskinia Olbrzymia – Grotta Gigante
Parco Naturale delle Dolomiti Friulane
Zamek Miramare
Środkowoeuropejskie dziedzictwo i wspomnienie roli Triestu jako znaczącego portu handlowego naddunajskiej monarchii sa w kuchni regionu Friuli – Wenecja Julijska wciąż żywe. Tak, jak w państwie wielonarodowym, tak i tutaj mieszają się wpływy austriackie, węgierskie, słoweńskie i chorwackie ze starymi tradycjami kulinarnymi tego regionu. W piwiarniach jada się wiedeńskie kiełbaski, gulasz albo zająca po czesku. Do tego pije „niewłoskie” piwo albo mocne wino, a posiłek kończy wypiekami i strudlami. Podczas, gdy julijska kuchnia Triestu otwarta była na obce wpływy, to w garnkach Friuli króluje rodzima tradycja.
Jota
Jednogarnkowe danie z fasolą
250g suszonej grubej fasoli
250g ziemniaków
300g przerośniętego boczku
200g kiszonej kapusty
1 liść laurowy
3 łyżki oliwy z oliwek
1 ząbek czosnku
2 łyżki mąki pszennej
Sól i pieprz
Fasole namoczyć na noc w wodzie. Na drugi dzień odlać wodę, a fasolę wraz z ziemniakami i pokrojonym w kostkę boczkiem włożyć do garnka, zalać wodą i zagotować. Gdy wszystko się ugotuje, połowę fasoli i ziemniaków przetrzeć przez sito i ponownie włożyć do garnka. Kapustę z liściem laurowym i odrobina wody gotować przez kilka minut, aż zmięknie, od czasu do czasu zamieszać.
Na dwóch łyżkach rozgrzanej oliwy zrumienić grubo pokrojony czosnek a następnie go wyjąc. Do gorącej oliwy dodać mąkę i podprażyć stale mieszając. Dodać kiszona kapustę i dusić około 5 minut, po czym kapustę i 1 łyżkę oliwy dodać do garnka z fasolą, ziemniakami i boczkiem. W razie potrzeby dolać wody i gotować dalszych 30 minut. Przyprawić sola i pieprzem, podawać na gorąco.
Risotto alla Maranese
Ryż z owocami morza
200g sprawionych mątw
100g sprawionych krewetek
6-7 łyżek oliwy z oliwek
1 posiekany ząbek czosnku
3-4 łyżki siekanej pietruszki
Sól i pieprz
500g małży
1 szklanka białego wytrawnego wina
300g ryżu
Wywar z warzyw
Mątwy umyć i pokroić w dość spore kawałki. Krewetki umyć i przesmażyć z mątwami na oliwie wraz z czosnkiem i pietruszką. Posolić i popieprzyć. Małże umyć i dusić w oliwie tak długo, aż się całkowicie otworzą. Mięso małży wyjąc z muszli i razem z wywarem przefiltrować przez gazę. Dodać do mątw i krewetek. Zalać winem, dodać ryż i ugotować ale dente. W trakcie duszenia podlewać wywarem, aby ryz nie był zbyt suchy. Przed podaniem odstawić na moment pod przykryciem , aby ryz „doszedł”.
Presniz
Ciasto „ślimaczane”
Ciasto:
250g maki pszennej
250g masła
5-6 łyżek mleka
Sok z 1 cytryny
1 jajo
Sól
Nadzienie:
Orzechy laskowe siekane
Orzechy włoskie siekane
Posiekane migdały
Orzeszki piniowe
Namoczone w rumie rodzynki i owoce kandyzowane
Maka do podsypania
Masło do wysmarowania blachy
1 roztrzepane jajko
Cukier puder
Połowę mąki zmieszać z masłem i pozostawić na noc. W drugiej misce wymieszać resztę mąki z mlekiem, solą i odstawić na godzinę. Połączyć oba ciasta i cienko rozwałkować w prostokąt. Na rozwałkowane ciasto wyłożyć nadzienie . Ciasto zrolować w roladę i pokroić w ukośne plastry w kształcie ślimaka. Ułożyć plastry na blasze ( najlepiej okrągłej foremce do wypieku tarty) . Posmarować roztrzepanym jajem i piec w nagrzanym do temperatury 200oC piekarniku około 40 minut. Podawać posypane cukrem pudrem.
ok. 1 180 km, ok. 14h
DK E261 do Wrocławia, następnie DK33 do Kłodzka, dalej w kierunku Baboszów – granica z Czechami ( winietki). S43/S11 kierunek Brno, następnie zjazd na E461 na Mikolov – granica z Austria ( winietka). Dalej jedziemy E59 i A2 w kierunku Wiednia a następnie Graz. Mijamy Graz A9/E59/E57 kierujemy się na Lubljanę, wreszcie wybieramy E61/E70 w kierunku Triestu.
ok. 1 150km, ok. 13h
S8 do Piotrkowa Trybunalskiego a następnie S1 do Katowic. Dalej w kierunku Ostravy ( granica z Czechami – winietka). W Czechach D1 do Brna, następnie zjazd na E461 na Mikolov – granica z Austria ( winietka). Dalej jedziemy E59 i A2 w kierunku Wiednia a następnie Graz. Mijamy Graz A9/E59/E57 kierujemy się na Lubljanę, wreszcie wybieramy E61/E70 w kierunku Triestu.
ok. 1 000km, ok. 12h
DK33 do Kłodzka, dalej w kierunku Baboszów – granica z Czechami ( winietki). S43/S11 kierunek Brno, następnie zjazd na E461 na Mikolov – granica z Austria ( winietka). Dalej jedziemy E59 i A2 w kierunku Wiednia a następnie Graz. Mijamy Graz A9/E59/E57 kierujemy się na Lubljanę, wreszcie wybieramy E61/E70 w kierunku Triestu.
podróż trwa ok .22h (Poznań – Wrocław – Katowice – Wiedeń- Udine-Triest)
podróż trwa ok. 22h ( Warszawa-Wiedeń-Udine-Triest)
podróż trwa ok. 20h ( Wrocław – Katowice – Wiedeń- Udine-Triest)
Lotnisko nie obsługuje lotów z Polski.
Zadzwoń! Pomożemy zaplanować Twoją podróż i zarezerwować najbardziej dogodne połączenia: +48 514 550 442
Zadzwoń po swój indywidualny plan podróży do Friuli-Wenecji Julijskiej!